Caricatura Müzesi: Avrupa Parlamentosu’nun reddettiği karikatürler Frankfurt’ta

KÜLTÜR SANAT

Caricatura Müzesi: Avrupa Parlamentosu’nun reddettiği karikatürler Frankfurt’ta

Frankfurt’un Avrupa çapında ünlü karikatür müzesi Caricatura’da yine ilginç bir sergi var. 4 Nisan’da açılan ve 21 Eylül 2025’e kadar süreceği belirtilen sergide, Alman ressam ve yazar Rudi Hurzlmeier,19 tablosuyla “Avrupa demokrasisi” adına maceralı bir etkinliği noktalıyor. Belki de noktalamıyor, tersine, yeni tartışmalara kapı aralıyor.

Gelişmeler, gerçekten ilginçti: Alman karikatür ve resim dünyasının bu ünlü isminin “Avrupa Birliği’ne bakışını” soran Avrupa Parlamentosu’nun (AP) bağımsız ve “çok rahatsız” Alman üyelerinden Martin Sonneborn, ortaya çıkacak çalışmaları kurumun Brüksel’deki binasında sergilemeyi planlıyordu. Ancak evdeki hesap çarşıya uymadı. Çünkü Avrupa Parlamentosu yönetimi iç tüzükten doğan haklarını kullanarak sergiyi yasakladı.

AVRUPA PARLAMENTOSU İSTEMEDİ
Skandal ve demokrasi dışı bu karara Frankfurt Caricatura Müzesi Müdürü Martin Sonntag çok fazla üzülmedi. “AB için fazla hassas olan bizim için yeterince iyi,” dedi ve yaptığı konuşmada bundan nasıl yararlanacaklarını ilan etti: “Görüntüleri geniş bir kitleye ulaştırmak ve tartışmaya açmak için iyi bir neden.” Çizgi roman, karikatür ve resim dallarında böylesine önemli bir sanatçının büyük yapıtlarını içeren bir sergiyi, Sonntag, “Serginin bağlamı aynı zamanda siyasi yorum, siyasi yasaklama ve bu konudaki tartışmalara da dikkat çekiyor,” sözleriyle değerlendirdi.

Frankfurt Caricatura Müzesi Müdürü Martin Sonntag, Avrupa Parlamentosu’nda yasaklanan sergiyi Frankfurt’ta açarken davetliler önünde şu değerlendirmelerde bulundu: “Yasak mı? Bizim için tam zamanı! AB için çok hassas olan bizim için yeterince iyidir! Caricatura Salon #3’e hoş geldiniz… Rudi Hurzlmeier bu sergi için resimleri Avrupa Parlamentosu’nun bağımsız üyesi Martin Sonneborn için üretti. Ancak AB Parlamentosu’nda yapılması planlanan sergi yasaklandı. Bu, bizim için tam zamanında geldi. Özellikle demokrasilerin aşındığı bir dönemde sanat özgürlüğünün gerçekte ne durumda olduğu sorusunun merkezi bir sorun olduğu bir dönemde geldi. Sonuçta mizah bir toplumun aydınlanmasının göstergesi kabul edilir. Sadece bu nedenle bile Rudi Hurzlmeier‘in yapıtlarını kamuya sunmak ve tartışmaya açmak gerekliydi bizim için. Caricatura Salon ile bugüne kadar gösterilenlerin ötesine bakma amacımızı ortaya koyduk. Müze koleksiyonunda birçok eserle temsil edilen, çizgi roman sanatının büyük ustası ve ressam Rudi Hurzlmeier’in yapıtlarının yer aldığı bir sergi bu. Rudi Hurzlmeier, bu sergiye bazı güncel çalışmalarını da ekledi. Şimdi Donald Trump veya Elon Musk tarafından bir sunum yasağı bekliyoruz.”

MARTİN SONNEBORN: HANGİ DEĞERLER?

Serginin açılışında Alman kültür dünyasında ve Brüksel’deki “çıkıntılıklarıyla” ünlü, kıvrak zekâlı Martin Sonneborn da söz aldı. Martin Sonneborn 1965 Göttingen doğumlu. Ülkesinde hatırı sayılır bir üne sahip bu Alman mizah yazarı, gazeteci ve siyasetçi, uzun yıllar Titanic mizah dergisinin genel yayın yönetmeniydi. 2004 yılında meslektaşlarıyla birlikte “Die Partei” (Parti) adlı siyasi partiyi kurdu ve 2014 yılında Avrupa Parlamentosu’na seçildi. Çok sayıda sansasyonel mizah kampanyası ve raporu ile AB’deki siyasi sorunlara ve itirazlara dikkat çekmesiyle ünlendi. Geçen yıl yayımlanan son kitabı “Herr Sonneborn bleibt in Brüssel – Neue Abenteuer im Europaparlament” (Bay Sonneborn Brüksel’de kalıyor–Avrupa Parlamentosu’nda Yeni Maceralar) ile tekrar AB’nin içyüzüne ışık tutmayı sürdürdü. Sonneborn, yaptığı açılış konuşmasında bu tartışmalı sergiyle ilgili şu değerlendirmelerde bulundu:
“Değerler, değerler ama neye değerler?.. Dünyanın yaklaşan sonu hakkında yeni haberler. 15 umut verici resim eşliğinde bir konuşma… Bu, şimdiye kadarki en ileri görüşlü, pardon, Brüksel’deki Avrupa Parlamentosu’nun komisyon odalarının son 300 yılda gördüğü en komik fotoğraflı konferansın başlığıydı. Bu konuşma, Münihli ressam Rudi Hurzlmeier tarafından benim davetim üzerine 2023 baharında bir hafta sonu akşamı Almanya, Avusturya ve Belçika’dan özel olarak gelmiş bir izleyici kitlesi önünde yapıldı. Aslında bir perşembe akşamıydı, ama biz AB politikacıları için bu zaten bir hafta sonuydu -geleneksel olarak neredeyse tüm AP üyeleri öğle vakti ülkelerine döner- ve parlamento o zaman temizlikçi hanımlara ve biz yedek milletvekillerine kalır.

On yılı aşkın bir süredir Brüksel’deki kilometrelerce uzunluktaki koridorların duvarlarında karşılaştığım sanat eserleri, Hurzlmeier’in eski ustaca resimlerinden çok daha az eğlenceli. ‘Demokraside Sanat’ adını taşıyan sergiler, ‘çağdaş Avrupalı sanatçıların gözünden demokratik değerler için verilen mücadeleyi’ gösteriyor ve ‘demokratik özgürlükler için ayağa kalkmayı, uyanık olmayı ve Avrupa Parlamentosu seçimlerine katılma ihtiyacı konusunda farkındalık yaratmayı’ amaçlıyor.

Günlük parlamento hayatına biraz daha eğlence katmak için sergi alanlarından birini ayırdık ve Rudi’ye altı ay boyunca Avrupa Birliği‘ne bakışını kağıt ve tuval üzerine aktarmak isteyip istemediğini sorduk. O da kabul etti.
Serginin planlanan açılışından iki hafta önce –yapılan sanat eserlerini içeren sergi kataloğunu idareye teslim ettikten kısa bir süre sonra–parlamento sergiyi açmamızı yasakladı. Yönetim, resimlerin ‘saldırgan, kışkırtıcı veya birliğin üzerine kurulduğu değerlere aykırı’ olduğuna karar verdi. Avrupa demokrasisinin kalbi olan parlamento, sorulduğunda daha kesin bir açıklama yapmayı reddetti, yönetim de buna sessiz kaldı.

Hayret verici bir durum… Çok ödüllü bir sanatçının (üç kez Alman Karikatür Ödülü’nü kazanan, Sondermann Ödülü sahibi ve Göttinger Elch‘in sahibi vs; FAZ, Süddeutsche Zeitung, Titanic, Eulenspiegel, Bunte, Italien, Pardon, Nebelspalter, Penthouse, P.M. Magazin, Hörzu ve diğer yayınlar) yapıtlarının Parlamento’da gösterilmesine izin verilmiyor, çünkü Avrupa Birliği değerleriyle çeliştiği söyleniyor.

Ama ne tür değerler? Gazze Şeridi’ndeki ya da Suriye’deki ahlaki değerlerle ilgileniyor muyuz? Azerbaycanlı petrol tedarikçimiz Aliyev (bize fahiş fiyatlarla Rus gazı satan, gülen surat) Kafkasya’daki küçük Hıristiyan bilim cumhuriyeti Dağlık Karabağ’ı altı ay boyunca kuşattığında, aç bıraktığında ve ardından 100 binden fazla Ermeni’nin ülkeden kaçmasına neden olacak kadar acımasızca bombaladığında Brüksel’de kim değerlerle ilgileniyordu?
AB Parlamentosu’nun ilgili kararlarını incelemek bile bu konuya ışık tutmadı. Bunun yerine, korunması gereken ve ‘AB vatandaşları arasında eleştirel düşünceyi geliştirme’ sorumluluğu Parlamento tarafından açıkça kabul edilen ‘sanatsal ifade özgürlüğü’nü yadsımadan ve genel olarak da sanatseverler tarafından benimsenmesi ne kadar doğru yolda olduğumuzu gösterdi bize. Hurzlmeier’in değersiz (!) resimlerinin artık Frankfurt’ta özgürce görüleceğinden mutluluk duydum…

Avrupa’dan selamlar!”

“RUDI HU” KİMDİR?

Rudi Hurzlmeier, nam-ı diğer “Rudi Hu”, 1952 yılında Mallersdorf‘taki Fransisken Rahibeler Manastırı’nın sanatoryumunda dünyaya geldi. Yapıtları arasında çizimler, karikatürler ve heykellerin yanı sıra akrilik ve yağlıboya büyük formatlı resimler de yer alıyor. Hurzlmeier, Almanya’nın ünlü aylık mizah dergisi Titanic’e 1985’ten bu yana sürekli katkıda bulunuyor. Sanatçının karikatürleri, çizimleri ve resimleri Süddeutsche Zeitung, Frankfurter Allgemeine Zeitung, Die Zeit gibi ülkenin en önde gelen gazetelerinde yer alıyor. Çalışmaları sayısız kitap ve kataloglarda yayımlandı. Birçok yapıtı Almanya’da ve yurtdışında sergileniyor.

Rudi Hurzlmeier, çalışmaları için birçok kez ödüllendirildi. 2004‘te gümüş, 2010 ve 2014’te altın Alman Karikatür Ödülü’ne, 2005’te Sondermann Karikatür Sanatı Ödülü’ne, 2015’te Göttingen Elk Ödülü ile 2020’de Ernst Hoferichter Ödülü’ne layık görüldü.

Münih’te yaşayan ve çalışan Rudi Hurzlmeier’in Frankfurt Caricatura Müzesi ile yakın bağları var. Müzenin koleksiyonunda birçok eseri bulunuyor. Çalışmaları iki sergide yer aldı: İlki Michael Sowa ve Ernst Kahl ile birlikte “Weltfremde Malerei” (Dünyaya yabancılaşan resim sanatı) adlı ortak sergi (14 Kasım – 16 Mart 2014) idi. İkincisi de sanatçının bugüne kadarki en iyi ve en mizahi çalışmalarından bir seçki içeren “Hurzlmeier Malerei” adlı kişisel sergi (2 Aralık 2021 – 18 Nisan 2022) oldu.

Caricatura Müzesi’ndeki halen sürmekte olan yeni sergi 21 Eylül 2025 tarihine kadar Salon 3’te ziyaret edilebilecek.